5 снежня – дзень памяці свяшчэннамучаніка Іаасафа, епіскапа Магілёўскага
Трапар свяшчэннамучаніку Іаасафу Магілёўскаму, глас 3
Це́ркве Ру́сския сто́лпе непоколеби́мый,/ благоче́стия пра́вило, жития́ ева́нгельскаго о́бразе,/ священному́чениче Иоаса́фе,/ Христа́ ра́ди пострада́вый да́же до кро́ве,/ Его́же моли́ усе́рдно, я́ко Нача́льника и Соверши́теля спасе́ния,/ Русь Святу́ю утверди́ти в Правосла́вии до сконча́ния ве́ка.
Царквы Рускай стоўп непахісны,/ прыклад набожнаці, узор жыцця Евангельскага, / свяшчэннамучанік Іаасафе,/ дзеля Хрыста пакутаваў ты нават да крыві,/ Яго ж малі старанна, як Пачына́льніка і Здзяйсня́льніка спасення,/ Русь Святую ўмацаваць у Праваслаўі да сканчэння веку.
Кандак свяшчэннамучаніку Іаасафу Магілёўскаму, глас 2
Восхва́лим, ве́рнии,/ изря́днаго во святи́телех и сла́внаго в му́ченицех Иоаса́фа,/ Правосла́вия побо́рника и благоче́стия ревни́теля,/ земли́ Ру́сския кра́сное прозябе́ние,/ и́же страда́нием Небесе́ дости́же / и та́мо те́пле мо́лит Христа́ Бо́га // спасти́ся душа́м на́шим.
Усхва́лім, верныя, / выдатнага сярод свяціцеляў / і слаўнага сярод мучанікаў Іаасафа, / Праваслаўя паборніка і набожнасці рупліўца, / зямлі Рускай цудоўны па́растак; / ён праз пакуты Нябёс дасягнуў / і там горача моліць Хрыста Бога // спасці ду́шы нашы.
Жыццёвы шлях епіскапа Іаасафа (Жавахава) незвычайны для архіерэяў Рускай Праваслаўнай Царквы, якія прынялі епіскапскі сан пасля 1917 года. Калі ў Расійскай імперыі здаралася, хаця і зрэдку, што выхадцы з арыстакратычных родаў рабіліся манахамі і свяшчэннікамі, то пры новай уладзе такі выбар заўсёды адкрываў шлях на Галгофу. Нягледзячы на гэта, менавіта такі шлях свядома абраў князь Уладзімір Жавахаў, які назаўсёды ўвайшоў у гісторыю як епіскап Магілёўскі і, па некаторых звестках, Мінскі.
Жавахавы — абрусеўшая галіна старадаўняга грузінскага княжага роду Джавахавых. У XVIII стагоддзі яны прынялі расійскае падданства і пасяліліся ў Палтаўскай губерні. За паўтара стагоддзі парадніліся шмат з якімі мясцовымі дваранскімі родамі, у тым ліку з Гарленкамі.
Будучы епіскап Магілёўскі — князь Уладзімір Давыдавіч Жавахаў — нарадзіўся ў 1874 годзе. Скончыўшы юрыдычны факультэт Кіеўскага універсітэта, распачаў звычайную для людзей яго кола кар’еру чыноўніка губернскага ўзроўню. Пры гэтым Жавахаў быў сябрам некалькіх царкоўных брацтваў і дабрачынных таварыстваў. У 1911 годзе ўдзельнічаў ва ўсерасійскім праслаўленні свяціцеля Белгарадскага Іаасафа (Гарленкі), бо па жаночай лініі быў у сваяцтве з гэтым угоднікам Божым. Тым не менш наўрад ці князь думаў тады пра магчымасць самому стаць на шлях святарскага служэння.
Усё змяніла рэвалюцыя і грамадзянская вайна. Новая ўлада неаднаразова пагражала князю расправай, але Гасподзь кожны раз ахоўваў Свайго абранніка — і ў час арышту ЧК, і ў турмах, на валаску ад смерці…
Выйшаўшы на волю ў 1924 годзе, Жавахаў звярнуўся да Свяцейшага Патрыярха Ціхана і папрасіў благаславення прыняць манашаскі пострыг. Гэты крок быў незвычайным для “новай эры”, якая непазбежна наступала. Духавенства цярпела жорсткія ганенні, а князь такім выбарам толькі “ўзмацніў сваё небяспечнае становішча”. Як юрыст князь разумеў немінучасць рэпрэсій, але як хрысціянін вырашыў да канца быць разам з Хрыстом.
Манашаскі пострыг адбыўся ў Звярынецкім скіце горада Кіева. Гэта было невыпадкова. Раней там існавалі пячоры, накшталт вядомых кіеўскіх. Але тое месца было даўно закінута і забыта, адраджэнне яго пачалося толькі ў 1911 годзе. Тады князь Уладзімір Жавахаў стаў асноўным дабрачынцам Звярынецкага скіта. За свае сродкі ён арганізаваў раскопкі старажытных пячор і пабудову надпячорнага храма, які быў асвячоны ў гонар Нараджэння Багародзіцы, а адзін прыдзел — у імя свяціцеля Іаасафа Белгародскага. І вось у гэтым скіце Жавахаў сам стаў на манашаскі шлях. Пры пострыгу ён атрымаў новае імя — Іаасаф.
У 1926 годзе Іаасаф (Жавахаў) быў рукапаложаны ў архіерэйскі сан і прызваны на епіскапскае служэнне. Многія архіерэі да таго часу былі забіты, яшчэ больш іх пакутавала на высылцы і ў лагерах. Але былы князь не адмовіўся ад прапанаванага яму крыжа. Адразу пасля хіратоніі пачалося яго хаджэнне па пакутах — турмы, ссылкі.
У 1930-я гады епіскап Іаасаф атрымаў указ аб прызначэнні ў Магілёў, але прыехаць у горад на Дняпры ён не змог. Тым не менш тытул епіскапа Магілёўскага заставаўся за ім, а паводле некаторых дакументаў, ён тытулаваўся таксама і Мінскім.
У 1937 годзе ўладыку зноў арыштавалі. Курскі аддзел НКУС пачаў грандыёзную кампанію па раскрыцці “контррэвалюцыйнай фашысцкай арганізацыі царкоўнікаў”. Жавахаву прыпісвалася роля аднаго з “кіраўнікоў арганізацыі”. Акрамя антысавецкай агітацыі яго абвінавачвалі ў “падрыхтоўцы тэрарыстычнага акта на чыгуначнай станцыі Белгарад з мэтай узарваць цягнік з таварышам Сталіным і іншымі бальшавіцкімі правадырамі”. Епіскап Іаасаф, нягледзячы на катаванні, вінаватым сябе не прызнаў. Згодна з пастановай “тройкі” ён быў расстраляны ў Курску 4 снежня 1937 года, на свята Увядзення ў храм Прасвятой Багародзіцы.
Сярод мноства хрысціянскіх малітваў ёсць асаблівая, якую склаў свяціцель Іаасаф Белгародскі. Яе штодня паўтараў і свяшчэннамучанік Іаасаф Магілёўскі. Малітва пачыналася словамі: “Няхай будзе благаславёны той дзень і час, калі Гасподзь мой Іісус Хрыстос дзеля мяне нарадзіўся, распяцце перацярпеў і да смерці пакутаваў…” Калі мы прамаўляем яе сёння, мы ўсялякі раз праслаўляем Бога — Подзвіганатхняльніка навамучанікаў і вызнаўцаў, шанаванне якіх дапамагае нам “не знемагчы і не аслабнуць душамі” (Яўр. 12, 3).
Царкоўнае праслаўленне свяшчэннамучаніка Іаасафа (Жавахава) адбылося ў 2002 годзе.
Святыя зямлі Беларускай. Жыццеапісанні. Уклад. Л.Я. Кулажанка, Т.А. Матрунчык — Мінск. Прыход Свята-Петра-Паўлаўскага сабора. 2012. — 184 с.: іл.